Opera „Giulio Cesare in Egitto” Georga Friedricha Händla to jedno z najwybitniejszych dzieł barokowej opery. Powstała na podstawie libretta Nicoli Francesco Hayma i miała swoją premierę 20 lutego 1724 roku w londyńskim Haymarket Theatre. Ta trzyaktowa opera zawiera aż 31 scen i została zaprezentowana w szczytowym okresie twórczości Händla, kiedy to opery miały krótką żywotność, lecz ta sztuka okazała się być dziełem ponadczasowym. Choć po premierze przez prawie dwa stulecia nie była wykonywana, to od momentu jej przypomnienia w 1922 roku, jej popularność tylko rosła.
Fabuła pełna pasji i intryg
Akcja opery toczy się w latach 48–47 p.n.e., kiedy to Juliusz Cezar przybywa do Egiptu w pościgu za Pompejuszem, swoim politycznym rywalem. Opera otwiera się na dramatycznym momencie, kiedy to Cezar, na prośbę Kornelii, żony Pompejusza, i jej syna Sekstusa, chce zawrzeć ugodę z pokonanym wrogiem. Jednak władca Egiptu, Ptolomeusz, zamiast zaoferować pokój, wręcza Cezarowi głowę martwego Pompejusza. Konflikt między Cezarem a Ptolomeuszem staje się fundamentem dla dalszych intryg politycznych, miłosnych i osobistych.
Kleopatra, mistrzyni manipulacji
W centrum wydarzeń znajduje się Kleopatra, królowa Egiptu, która walczy o władzę z bratem Ptolomeuszem. W przebraniu służącej Lidii odwiedza Cezara w jego obozie i zdobywa jego względy. Dzięki swojej przebiegłości i charyzmie, Kleopatra zyskuje nie tylko miłość Cezara, ale i przewagę w politycznych rozgrywkach. Postać Kleopatry jest pełna sprzeczności: jest zarówno czułą kochanką, jak i bezwzględną władczynią, gotową zrobić wszystko dla zdobycia tronu. Händel w mistrzowski sposób oddaje jej zmysłową naturę w muzyce, szczególnie w takich ariach jak „V’adoro, pupille” czy „Piangerò la sorte mia”.
Zemsta i honor
Kornelia, żona Pompejusza, oraz jej syn Sekstus, są postaciami, które personifikują tragiczne uczucia straty i żądzy zemsty. Po brutalnej śmierci Pompejusza, Sekstus poprzysięga zemstę na Ptolomeuszu, co wyraża się w jednej z najbardziej emocjonujących arii opery – „Svegliatevi nel core”. Aria ta, pełna zrywów rytmicznych i dramatycznych zmian nastrojów, doskonale oddaje wściekłość i determinację młodego Rzymianina. Kornelia natomiast, targana bólem po stracie męża, wyraża swój żal i rozpacz w delikatnych, pełnych lamentu ariach, takich jak „Priva son d’ogni conforto”.
Moc i władza w rękach Ptolomeusza
Postać Ptolomeusza, władcy Egiptu, jest symbolem tyranii i egoizmu. W jego postępowaniu dominuje chęć zdobycia władzy absolutnej, a jego działania prowadzą do skrajnych aktów okrucieństwa. Pomimo siły militarnej, którą kontroluje, Ptolomeusz ostatecznie ponosi klęskę, zarówno na polu walki, jak i w relacjach międzyludzkich. Jego postać staje się tragicznym antagonistą, który nie jest w stanie uciec przed przeznaczeniem.
Zwycięstwo miłości i tragedii
Opera kończy się triumfem miłości i pokoju, kiedy to Cezar i Kleopatra ogłaszają swoje uczucie, a Egipt cieszy się z nowo osiągniętej stabilności. Jednak w tej barokowej fabule nie brakuje też tragicznych wątków. Sekstus, w akcie zemsty, zabija Ptolomeusza, a Achillas, śmiertelnie ranny, oddaje dowództwo nad wojskiem Sekstusowi. To, co wydaje się być szczęśliwym zakończeniem, w rzeczywistości jest jedynie chwilą triumfu przed nadchodzącymi tragediami, o których zarówno Händel, jak i Haym, pisali z pełną świadomością historycznego kontekstu. Wszak Cezar, który kończy operę jako triumfator, sam wkrótce zginie w wyniku spisku, a Kleopatra popełni samobójstwo po przegranej walce o władzę.
Mistrzostwo muzyczne Georga Friedricha Händla
Muzyka Händla w „Giulio Cesare in Egitto” jest pełna namiętności, gwałtownych kontrastów i bogactwa emocjonalnego. Każda aria, duet czy recytatyw jest przesiąknięty ekspresją, która oddaje wewnętrzne przeżycia bohaterów. Już w pierwszych momentach opery możemy usłyszeć różnorodność uczuć – od gniewu Cezara, przez rozpacz Kornelii, po żądzę zemsty Sekstusa. Händel bawi się kontrastami, przeplatając delikatne lamenty z pełnymi mocy wybuchami emocji.
Niezwykłe w „Giulio Cesare in Egitto” jest to, że mimo barokowej formy opery seria, dzieło to nie jest zbiorem niepowiązanych ze sobą arii. Wręcz przeciwnie, każda scena, każdy muzyczny numer jest ściśle zintegrowany z dramatem, tworząc spójną całość. W szczególności trzeba wyróżnić takie arie jak „Empio, dirò, tu sei” Cezara, która eksploduje gniewem i siłą, czy „Son nata a lagrimar” Kornelii, będącą delikatnym, pełnym emocji lamentem.
Zespół i twórcy
Produkcja Warszawskiej Opery Kameralnej wyróżnia się doskonałym zespołem artystów, którzy oddają pełnię emocji i dramatyzmu tej opery. Pod kierownictwem muzycznym Adama Banaszaka, orkiestra Musicae Antiquae Collegium Varsoviense prezentuje barokową muzykę z precyzją i pasją. Reżyser Włodzimierz Nurkowski stworzył inscenizację, która umiejętnie łączy tradycję z nowoczesnymi środkami wyrazu, a scenografia Anny Sekuły i choreografia Wioletty Suski dodają spektaklowi niepowtarzalnego wdzięku.
Afisha